Menelaos Kanakis
…… και ήττες που κάνουν καλό….¨
Οι Κινέζοι χρησιμοποιούν για την έννοια της κρίσης ακριβώς το ίδιο ιδεόγραμμα που χρησιμοποιούν για την έννοια της ευκαιρίας. Τόσο από συμβολική όσο και από πραγματική άποψη αυτή η ταύτιση είναι απόλυτα αληθινή.
Η κρίση αφορά την αποσταθεροποίηση της ομαλής λειτουργικότητας και της συνηθισμένης ισορροπίας, με επώδυνο και αρνητικό τρόπο.
Από αυτή την άποψη η κρίση είναι και βιώνεται φυσιολογικά, σαν κάτι δυσάρεστο και απειλητικό.
Αυτή είναι η μία πλευρά της αλήθειας και αν κάποιος μείνει μόνο σε αυτή θα βιώνει απλά τις όντως αρνητικές πλευρές της όποιας κρίσης.
Η άλλη εξ ίσου αληθινή πλευρά, αφορά στα μηνύματα που σχετίζονται με την κρίση και που μπορούν αν ακουστούν, κατανοηθούν και τελικά αξιοποιηθούν, η κρίση να μετατραπεί σε ευκαιρία.
Για παράδειγμα ακόμα και ένα απλό κρύωμα είναι στην ουσία μία κρίση που βιώνεται οργανικά, η οποία εμφανίζεται με τα σχετικά δυσάρεστα συμπτώματα όπως πυρετός, συνάχι, πονόλαιμος κ.λ.π.
Η πρώτη αντανακλαστική, απαραίτητη και φυσιολογική αντίδραση στην όποια μορφή κρίσης, όπως ακόμα και ένα συνηθισμένο κρυολόγημα, είναι η προσπάθεια άμεσης απαλλαγής, ανακούφισης τη επιστροφής στην πρότερη ομαλότητα.
Υπάρχει όμως κάτι πολύ σημαντικότερο που σε δεύτερο χρόνο μπορεί να αποδειχθεί πολύ πιο χρήσιμο και ωφέλιμο μακροπρόθεσμα.
Μένοντας στο ίδιο παράδειγμα του κρυολογήματος, αν ο άνθρωπος που αρρώστησε συνεχίσει να κινείται στην καθημερινότητά του με τρόπο που δεν προσέχει παράγοντες που ευνοούν το κρυολόγημα, τότε όχι μόνο μπορεί να βρίσκεται συχνά κρυωμένος, αλλά στη περίπτωση που αθροιστούν μαζεμένα κρυώματα κάποια στιγμή είναι πολύ πιθανό να ακολουθήσει μεγαλύτερη επιβάρυνση του οργανισμού και ίσως μόνιμες βλάβες στην υγεία οι οποίες απαιτούν ακόμα πιο χρονοβόρες και δύσκολες θεραπευτικές παρεμβάσεις, όχι πάντα με εξασφαλισμένη την ολοκληρωτική αποκατάσταση της υγείας.
Ακόμα και για ένα κρυολόγημα, οι πιο χρήσιμες πληροφορίες μπορεί να αφορούν, τι δεν πρόσεξε κάποιος, ποιες συνήθειες μπορεί να τον εξέθεσαν και να τον έκαναν ευάλωτο, ποιοί παράγοντες μπορεί να μείωσαν την αντίσταση του ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού κ.λ.π. Αυτές δηλαδή που εμπεριέχουν τους λόγους που το ευνόησαν, επέτρεψαν να δημιουργηθεί και το τροφοδότησαν. Αν αυτές οι πληροφορίες αξιοποιηθούν κατάλληλα, μπορεί να αποφευχθεί μακροπρόθεσμα σε σημαντικό βαθμό η έκθεση του ατόμου σε κρυολογήματα και μάλιστα με τη δική του συμμετοχή.
Η προαναφερθείσα εξέλιξη των πραγμάτων αφορά κάθε μορφή εμφάνισης κρίσης, συναισθηματική, κοινωνική , οικονομική, πολιτισμική κ.λ.π.
Καμιά επιχείρηση δεν χρεοκοπεί ακαριαία, κανένας χωρισμός δεν γίνεται ξαφνικά τη στιγμή που εκδηλώνεται, καμία χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια δεν προκύπτει μέσα σε δύο εβδομάδες.
Η οικονομική κρίση που βιώνεται στην Ελλάδα έχει επιφέρει επώδυνες αλλαγές και επιπτώσεις που έχουν αλλάξει και επηρεάζουν ποικιλοτρόπως τη ζωή όλων μας.
Όπως είναι φυσικό τα παιδιά δεν θα μπορούσαν να μείνουν ανεπηρέαστα. Γίνονται κοινωνοί των συνεπειών της κρίσης μέσα στην οικογένεια, μέσα από τους κοινωνικούς χώρους που κινούνται όπως παιδικός σταθμός, σχολείο κ.λ.π. αλλά και τον τρόπο που εισπράττουν να προβάλλεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Το πώς θα καταγραφεί η κρίση στα πλαίσια της οικογένειας, έχει να κάνει με το πώς όσα την αφορούν θα καθρεπτιστούν από τους γονείς.
Όσον αφορά την επιρροή που υφίσταται το παιδί εκτός σπιτιού, είναι ακόμα πιο πολύπλοκη, αφού πολλαπλασιάζονται οι πηγές και οι τρόποι μέσω των οποίων καταγράφεται πληροφόρηση.
Είναι λοιπόν πολύ φυσικό οι γονείς να ανησυχούν και να αναρωτιούνται ως προς τις δικές τους δυνατότητες, όσον αφορά τον τρόπο αντιμετώπισης της κρίσης σε σχέση με τα παιδιά.
Δεδομένου ότι όταν μιλάμε για σχέσεις και επικοινωνία ανάμεσα σε ζωντανούς, δηλαδή απρόβλεπτους και διαρκώς εξελισσόμενους ανθρώπους, οι συνταγές αποδεικνύονται λίγες, κάποια πράγματα μπορούν να αξιοποιηθούν, με την προϋπόθεση ότι θα μεταγγιστούν σαν μέρος τρόπου και στάσης ζωής.
Σε αυτά τα πλαίσια μπορούν να είναι χρήσιμα τα εξής:
•Κατ αρχήν είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να μιλήσουν στα παιδιά , να τα ενημερώσουν για την κατάσταση με απλά λόγια, αλλά χωρίς να μπουν σε περιττές λεπτομέρειες.
•Να τους δώσουν χώρο μέσα από διάλογο να εκφράσουν απορίες και συναισθήματα, καθώς και να μιλήσουν οι ίδιοι και τα δικά τους συναισθήματα. Είναι πολύ σημαντικό το να μην αφεθούν τα παιδιά να φαντάζονται τα πράγματα, αφού συνήθως αυτό που φαντάζονται είναι μεγεθυμένο και έχει περισσότερη αγωνία και ανασφάλεια.
•Να ¨αφουγκράζονται¨ το παιδί, ώστε σε περίπτωση που υπάρξει κάποια αλλαγή συμπεριφοράς του να εντοπιστεί και να αντιμετωπιστεί εγκαίρως και όσο το δυνατόν καλύτερα.
•Να περιορίζεται η ανεξέλεγκτη έκθεση των παιδιών σε πηγές πληροφόρησης όπως τηλεόραση και διαδίκτυο που μπορεί να εντείνουν τα συναισθήματα φόβου και ανησυχίας.
•Να διατηρούνται και να υποστηρίζονται δραστηριότητες, μέσα από τις οποίες βιώνονται όμορφα συναισθήματα και ζεστές στιγμές ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας, χωρίς ταυτόχρονα να απαιτούνται ιδιαίτερα έξοδα. Μια βόλτα, μια όμορφη συζήτηση, η παρακολούθηση ενός ντοκιμαντέρ ή μίας κωμωδίας, ένα επιτραπέζιο παιχνίδι είναι κάποιες από τις πολλές αντίστοιχες δυνατότητες.
•Η διατήρηση του χιούμορ, της αισιοδοξίας και της θετικής ματιάς, η έκφραση της πίστης ότι τα πράγματα θα φτιάξουν πάλι και ότι θα γίνουν και πάλι καλά είναι πολύ ανακουφιστικά και ενθαρρυντικά.
•Η αξιοποίηση των μηνυμάτων και αξιών ζωής, όπως το ότι τα χρήματα δεν εξασφαλίζουν την χαρά, ότι η ουσιαστική ικανοποίηση ζωής δεν επιτυγχάνεται με τον καταναλωτισμό, ότι πλούσιος δεν είναι αυτός που έχει περισσότερα αλλά αυτός που μπορεί να νιώθει και να ζει καλά με λιγότερα, η αποφυγή της σπατάλης που συνήθως εμπεριέχει μη εκτίμηση των πραγμάτων και μόνιμο αίσθημα ανικανοποίητου, η υιοθέτηση της εργατικότητας, της προσπάθειας , της συμμετοχής και της δημιουργίας σαν προϋποθέσεις για την επιτυχία, η οποία παράγεται και δεν χαρίζεται, η ανάπτυξη της αλληλεγγύης και της ανθρωπιάς. Αξίες ζωής που είναι η καλύτερη τροφοδότηση και προετοιμασία του παιδιού, για να ανταποκριθεί λειτουργικά στην ενήλικη ζωή του.
•Η απομυθοποίηση της αποφυγής του κόπου και της επιδίωξη του εύκολου σαν τρόπου και στάσης ζωής. Το ότι η ζωή παλεύεται και η αντιμετώπιση δυσκολιών είναι που τελικά μας δυναμώνει, μας κάνει πιο ικανούς και φέρνει τη χαρά της επιτυχίας. Αυτά είναι άλλωστε και τα μηνύματα και οι αξίες ζωής που μεταφέρονται διαχρονικά μέσα από μύθους και παραμύθια, όπου πάντα ο ήρωας έχει να αντιμετωπίσει κάποιες δυσκολίες και προκλήσεις για να φτάσει στον καλό επιθυμητό στόχο.
•Ο διαχωρισμός του ¨είμαστε δυσκολεμένοι¨ από το ¨είμαστε χρεωκοπημένοι – πτωχυμένοι¨ . Υπάρχουν περιπτώσεις που κάποιοι άνθρωποι κατακλυσμένοι από τα δύσκολα συναισθήματά τους, ζουν σαν να έχουν χρεοκοπήσει πριν αυτό να γίνει πραγματικά, κάτι που τελικά μετατρέπεται περισσότερο σε αντανάκλαση ψυχικής παρά οικονομικής πραγματικότητας.
Το να διαλέξουμε αν και ποιες δυσκολίες και προβλήματα θα έρθουν στη ζωή μας δεν είναι δική μας δυνατότητα, δεν μπορεί να μας το εγγυηθεί ή εξασφαλίσει κανείς και δεν εξαρτάται από εμάς.
Αυτό που κάνεις δεν μπορεί να μας αφαιρέσει και αφορά τη δική μας ελευθερία, είναι η στάση που θα κρατήσουμε και το πώς θα αντιμετωπίσουμε τις όποιες δυσκολίες. Τις δυσκολίες μας δεν μπορούμε να τις επιλέξουμε, την επιλογή της στάσης όμως που θα κρατήσουμε ως προς αυτές μπορούμε να την επιλέγουμε εμείς.
Μενέλαος Κανάκης
Ψυχολόγος / Κοινωνικός Λειτουργός
Συστημική / Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία
Μουσικοσυνθέτης