Menelaos Kanakis
Το διαζύγιο αποτελεί πάντα ένα επώδυνο γεγονός τόσο κατά τη φάση της κορύφωσης του χωρισμού, όσο και στο διάστημα που έχει προηγηθεί και χαρακτηρίζεται από τις μάταιες προσπάθειες διάσωσης της σχέσης στις οποίες εμπεριέχεται μεγάλη ένταση, καθώς όμως και στο διάστημα που ακολουθεί το διαζύγιο.
Ένα επώδυνο γεγονός, πρώτα για το ζευγάρι που κάποτε ξεκίνησε με ερωτικά συναισθήματα, όνειρα και προσδοκίες για μια κοινή όμορφη πορεία και μοίρασμα ζωής, αλλά ιδιαίτερα επίσης επώδυνο για τα παιδιά που μπορεί να έχουν έρθει στην οικογένεια.
Για τα παιδιά μάλιστα βιώνεται ακόμα πιο επώδυνα, αφού για αυτά οι γονείς αποτελούν τον κόσμο τους και τα σημαντικά πρόσωπα ζωής , και δεν θέλουν να χάσουν την οικογένεια όπως τη ζουν ακόμα και στις περιπτώσεις που υπάρχει μεγάλη ένταση και καβγάδες ανάμεσα στους γονείς.
Το κάθε παιδί βιώνει με το δικό του προσωπικό τρόπο το γεγονός του διαζυγίου, σε συνάρτηση με την ηλικία που βρίσκεται, τη σειρά γέννησης, το ρόλο που ήδη έχει μέσα στην οικογένεια, τον τρόπο που εκδηλώνονταν η ένταση του ζευγαριού μέσα στο γάμο, καθώς και την ποιότητα σχέσης που ήδη έχει με τον κάθε ένα από τους γονείς.
Συνηθισμένες αντιδράσεις των παιδιών που βιώνουν το γεγονός του διαζυγίου των γονιών αποτελούν:
Η άρνηση της πραγματικότητας, μέσα από την οποία το παιδί εκφράζει την ελπίδα ότι οι γονείς δεν θα μείνουν χωρισμένοι, ότι ο χωρισμός είναι προσωρινός κ.λ.π.
Οι ενοχές, όπου το παιδί πιστεύει ότι το ίδιο ευθύνεται για το χωρισμό των γονιών, ειδικά όταν οι γονείς εμπλέκουν το παιδί στους καβγάδες τους ή όταν πολλοί καβγάδες έχουν σαν σημείο αφετηρίας και αφορμή θέμα που αφορά την καθημερινή ρουτίνα με της ζωής με το παιδί ( π.χ. φροντίδα του, αντιμετώπιση κάποιας συμπεριφοράς του κ.λ.π. ).
Παλινδρόμηση σε προηγούμενο στάδιο ανάπτυξης όπως μωρουδίστικος τρόπος ομιλίας, νυχτερινές ενουρήσεις, πιπίλισμα δακτύλου κ.α.
Φόβος ότι από τη στιγμή που οι γονείς χωρίζουν θα εγκαταλείψουν και το παιδί, δεν θα νοιάζονται πια για αυτό ή θα πάψουν να το αγαπούν όπως πριν.
Διαταραχές του ύπνου.
Διαταραχές της διατροφής.
Κοινωνική απομόνωση, αποφυγή ένταξης σε κοινωνικές δραστηριότητες.
Εκδήλωση κατάθλιψης.
Έκφραση θυμού και επιθετικής συμπεριφοράς προς τους γονείς, άτομα του συγγενικού περιβάλλοντος ή στο σχολείο και άλλους χώρους που δραστηριοποιείται το παιδί.
Η έκφραση από το παιδί προς τους γονείς , της επιθυμίας του να είναι πάλι όλοι μαζί σαν οικογένεια και οι προτροπές του να ξανασμίξουν και να επανασυνδεθούν.
Έκφραση ανασφάλειας ως προς θέματα καθημερινής ρουτίνας που μέχρι τώρα αντιμετώπιζε με άνεση και φυσικότητα.
Ανάληψη ρόλου να φροντίσει το γονιό με τον οποίο πλέον ζει ή αυτόν που αισθάνεται πιο αδύναμο, ανάπτυξη ωριμότητας και σοβαρότητας που δεν αναλογεί στην ηλικία, απώλεια της παιδικότητας όπως αυτή εκφραζόταν πριν το διαζύγιο.
Δεδομένου ότι τα προαναφερόμενα είναι πολύ εύκολο να υπονομεύσουν την συναισθηματική υγεία και την ψυχοσωματική ανάπτυξη του παιδιού, οι γονείς είναι σημαντικό να προσέξουν τον τρόπο που θα διαχειριστούν το γεγονός του διαζυγίου ως προς το παιδί με έμφαση στα εξής:
Την ανακοίνωση της νέας πραγματικότητας και την ενημέρωση του παιδιού σχετικά.
Τη διευθέτηση του χώρου ζωής του παιδιού με το γονέα που πλέον θα μένει π.χ. διαμόρφωση του σπιτιού που ήδη κατοικούσε ή μετακόμιση.
Απελευθέρωση της δυνατότητας του παιδιού να εκφράσει όλα τα συναισθήματα και απορίες και να πάρει απαντήσεις και την αίσθηση ότι δεν εγκαταλείπεται.
Την ανάγκη να επιτευχθεί ή να δημιουργηθεί από τους γονείς η δυνατότητα να συνεργαστούν πλέον σαν γονείς, άσχετα από το ότι δεν μπόρεσαν να συνυπάρξουν σαν σύντροφοι.
Τη σημασία να διαχειριστούν διεξοδικά και λειτουργικά τα δικά τους συναισθήματα τόσο προσωπικά όσο και ως προς τον πρώην σύζυγο σε σχέση με το διαζύγιο, αφού αυτά θα επηρεάζουν και το παιδί μέσα από την επαφή μαζί του. Ο άλυτος θυμός ή η παράδοση σε συναισθήματα απογοήτευσης, ανεπάρκειας και αδυναμίας λειτουργούν πολλαπλασιαστικά τοξικά για τον ψυχισμό του παιδιού όχι μόνο στο παρόν αλλά και ως προς τη μακροπρόθεσμη δόμηση της προσωπικότητάς του.
Το διαζύγιο ενώ αποτελεί ένα επώδυνο βίωμα και ένα άδοξο για το ζευγάρι και πρόωρο για το παιδί πένθος, μπορεί να είναι η καλύτερη λύση συγκριτικά με μια κατάσταση που η σταθεροποίησή της θα ήταν μακροπρόθεσμα ενάντια στην έννοια της ζωής, της αγάπης και του μοιράσματος, των βασικών δηλαδή προϋποθέσεων για να έχει λόγο ύπαρξης η οικογένεια.
Στις περιπτώσεις που δεν υπάρχει η διάθεση, η πίστη ή η ελπίδα από το ζευγάρι, ως προς το ζωντάνεμα της σχέσης μέσα από τις απαιτούμενες αλλαγές μέσα στην ίδια τη σχέση, τότε το διαζύγιο ίσως είναι η λύση με το μικρότερο αναλογικά κόστος ζωής και για τα παιδιά και για το ζευγάρι. Αυτό το αποδεικνύουν και οι περιπτώσεις που το ζευγάρι μένει μαζί σε ένα κακό και τοξικό γάμο, που τα υποπροϊόντα του μέσα από πολλούς τρόπους εκφράζονται με τη μορφή παθολογίας από τα παιδία, εφήβους ή ακόμα και ενήλικες που κάποτε ήταν τα παιδία αυτής της οικογένειας.
Το σημαντικότερο στο πως θα εξελιχθεί η όλη διαδικασία του διαζυγίου στο παρόν και το μέλλον, αφορά όχι μόνο το τι θα γίνει και θα ειπωθεί αλλά το πώς θα γίνει ή θα ειπωθεί.
Αν το επώδυνο βίωμα του διαζυγίου αξιοποιηθεί σαν μια δυνατότητα:
Να αναρωτηθεί και να επεξεργαστεί κάποιος τι, πως και γιατί δεν πήγε καλά, τι και πως χρειάζεται να αλλάξει και ο ίδιος πια ως προς τον εαυτό του και τη ζωή του.
Να μην αναλωθεί σε εκ νέου μάχες και αντιπαραθέσεις με τον πρώην σύντροφο εμπλέκοντας ή βάζοντας στη μέση το παιδί.
Τότε το διαζύγιο μπορεί να αποτελέσει την ευκαιρία για ένα νέο ξεκίνημα και τη βελτίωση της πραγματικότητας που βιώνει το παιδί, τη δυνατότητα να αναπτυχτεί σε ένα περιβάλλον που εξασφαλίζει καλύτερες προϋποθέσεις για την συναισθηματική του ανάπτυξη, ενώ ταυτόχρονα για το γονιό τη δυνατότητα να προχωρήσει όταν το αισθανθεί σε νέα προσπάθεια για συντροφική σχέση αποφεύγοντας και αφήνοντας πίσω λύνοντάς τους, τρόπους και λάθη που οδήγησαν στο χωρισμό, ώστε να αποφευχθεί η αναπαραγωγή και επανάληψη μίας αντίστοιχης κατάστασης ( κάτι που πολύ εύκολα μπορεί να συμβεί ), και να επιτευχθεί ένα πραγματικό χτίσιμο καινούριας ζωής.
Μενέλαος Κανάκης
Ψυχολόγος / Κοινωνικός Λειτουργός
Συστημική / Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία
Μουσικοσυνθέτης