Μενέλαος Κανάκης
Αυτό προκύπτει από την προκαταβολική ανησυχία για την πιθανότητα έκθεσης στη φοβογόνο συνθήκη, αντικείμενο, κατάσταση ή κρίση πανικού, που συνήθως οδηγεί σε προσπάθειες αποφυγής τους. Με αυτόν όμως τον τρόπο όλα τα παραπάνω επιβεβαιώνονται ακόμα περισσότερο, δίνεται η αίσθηση ότι κατακλύζουν το άτομο και υπερβαίνουν τις δυνάμεις του, και έτσι δημιουργείται ένας αυτοτροφοδοτούμενος φαύλος κύκλος .
Αν αυτή η κατάσταση εδραιωθεί, τότε αρχίζει να επηρεάζεται η καθημερινότητα και η λειτουργικότητα του ατόμου και η αίσθηση αυτής της πραγματικότητας γίνεται ακόμα πιο οδυνηρή και ασφυκτική.
Η βασική διαφορά του φόβου από τις φοβίες και την κρίση πανικού, έγκειται στο ότι ο φόβος είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένου γεγονότος που τον προκαλεί, οπότε είναι μια όχι μόνο φυσιολογική αλλά και υγιής συναισθηματική αντίδραση. Πράγματι, ο φόβος σαν συναίσθημα είναι δώρο και ευλογία αφού υπηρετεί τη ζωή, γιατί μας κινητοποιεί και μας ενεργοποιεί για αυτοπροστασία.
Η φοβία και ο πανικός αντίθετα δεν σχετίζονται με πραγματικό κίνδυνο ή αντικειμενικά επικίνδυνη κατάσταση. Το γεγονός ότι το άτομο που το βιώνει γνωρίζει την υπερβολή ή το παράλογο ως προς αυτό που νιώθει, δημιουργεί ακόμα περισσότερη αγωνία και αίσθηση εγκλωβισμού και αδυναμίας.
Οι φοβίες κατηγοριοποιούνται ανάλογα με το φοβογόνο γεγονός ή συνθήκη. Μπορεί να αφορούν κάποια ζώα ή έντομα, ύψος, μέσα μεταφοράς, θέματα υγείας, συγκεκριμένους χώρους, κοινωνικές συναναστροφές ή την εύρεση του ατόμου σε χώρους συνάθροισης.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση περιλαμβάνει τη φαρμακευτική αγωγή με αντικαταθλιπτικά ή βενζοδιαζεπίνες και την ψυχοθεραπεία, ή συνδυασμό τους.
Η ουσιαστική δυνατότητα για θεραπεία περνάει από την κατανόηση και αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων που κρύβει η φοβία ή η εκδήλωση κρίσεων πανικού, σε σχέση με το άτομο που τα βιώνει, δεδομένου ότι το φοβογόνο αντικείμενο ή κατάσταση δεν είναι η πραγματική αιτία, αλλά σε αυτά βρίσκουν τρόπο ή αφορμή έκφρασης άλλα υποσυνείδητα ή συνειδητά συναισθήματα που δεν εκφράζονται όπου και όπως θα αναλογούσε μέσα από τους ακόλουθους ψυχικούς μηχανισμούς:
– Μπορεί ένας άνθρωπος να δυσκολεύεται σε κάποιο τομέα της ζωής του ( συναισθηματικά, επαγγελματικά, κοινωνικά κ.λ.π ) και η παράταση της μη λειτουργικής επίλυσης, ειδικά αν συνδυαστεί με ακινητοποίηση ή παραίτηση να εκφραστεί με φοβίες εστιασμένες συμβολικά σε κάτι άσχετο, ή με αντίστοιχες κρίσεις πανικού.
– Να παράγονται ή/και να τροφοδοτούνται φόβος και ανασφάλεια από το κοινωνικό περιβάλλον όπως για παράδειγμα σε σχέση με βήματα αυτονόμησης, έλλειψη εμπιστοσύνης, διαρκής αμφισβήτηση κ.λ.π. , κάτι που δημιουργεί γόνιμο έδαφος για εκδήλωση αντίστοιχων υπέρ μεγεθυμένων συναισθημάτων.
– Βιώματα, καταγραφές και τραυματικές εμπειρίες από την προσωπική ιστορία ή τα πρώτα παιδικά χρόνια, για τα οποία χρειάζεται να συνειδητοποιηθεί και να αξιοποιηθεί θεραπευτικά, το πως έχουν συμβάλει στη δημιουργία κατάλληλου ψυχολογικού υποστρώματος, που καθιστά το άτομο πιο ευάλωτο σε αντιδράσεις μέσα από την έκφραση φοβιών ή διαταραχής πανικού.
Συνοπτικά μπορεί να ειπωθεί πως η φοβία ή η διαταραχή πανικού είναι μια μορφή ψυχικής άμυνας ώστε να μειωθεί το άγχος που βιώνεται παρατεταμένα για κάποιους λόγους . Όταν αυτό το άγχος και οι λόγοι/τρόποι που κρατιέται ενεργό δεν συνειδητοποιούνται λειτουργώντας αθροιστικά μέρα με τη μέρα, ο άνθρωπος υποσυνείδητα προσπαθεί να το μειώσει μετατρέποντάς το σε κάτι συγκεκριμένο και επικεντρώνει τη φοβία ή την αφορμή για κρίση πανικού, σε ένα αντικείμενο ή κατάσταση, που αποκτούν απτή μορφή ως προς το ότι κάτι χρειάζεται να αντιμετωπιστεί.
Σε επίπεδο ζωής, η φοβία και η κρίση πανικού, αφορούν την υγιή υπαρξιακή αγωνία, που δείχνει ότι κάποιος είναι ζωντανός ( για αυτό μπορεί ακόμα να αγωνιά ), αλλά δεν έχει καταφέρει να βρει τους τρόπους να υπερασπιστεί τις λαχτάρες και τις επιθυμίες του, μέσα από το να έρθει σε πραγματική επαφή με τα συναισθήματά του και κυρίως μέσα από το να αρχίσει να τα αξιοποιεί στο πεδίο της καθημερινής του ζωής.
Αυτός είναι ο λόγος που η πραγματική αντιμετώπιση της φοβίας και της κρίσης πανικού, δεν μπορεί να στοχεύει στην απλή ανακούφιση από το σύμπτωμα, τη μείωση της έντασής του και τη νάρκωσή του μέσα από την επίδραση της όποιας φαρμακευτικής αγωγής ή την επίτευξη της ψευδαίσθησης κάποιος να καταφέρει να μη φοβάται το αντικείμενο ή κατάσταση όπου συμβολικά προβάλλονται τα σχετικά συναισθήματά του .
Όταν η εκδήλωση φοβίας ή κρίσης πανικού αντιμετωπιστεί σαν ξύπνημα για την αυθεντική επεξεργασία και άγγιγμα των θεμάτων ζωής που τη γέννησαν και την έθρεψαν, επιτυγχάνεται η πραγματική, άρα ουσιαστική και λυτρωτική αντιμετώπιση μέσα από την ενεργό συμμετοχή του ίδιου του ατόμου.
Μόνο σε ευλογία μπορεί νε μετατραπεί κάποια φοβία ή η κρίση πανικού, εάν αντί να αναζητηθούν τρόποι να ¨ναρκωθεί ¨ , αποτελέσει ξύπνημα για να υπηρετηθεί και να υποστηριχτεί η ζωή.
Μενέλαος Κανάκης
Ψυχολόγος / Κοινωνικός Λειτουργός
Συστημική / Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία
Μουσικοσυνθέτης