Μενέλαος Κανάκης
Ειδικά από την ηλικία περίπου των δύο ετών, τα παιδιά αρχίζουν να εκδηλώνουν συμπεριφορές, μέσα από τις οποίες οι γονείς, καλούνται στην ουσία να διαχειριστούν μικρές ή μεγαλύτερες κρίσεις στην καθημερινή ζωή μαζί τους.
Θέματα που αφορούν όρια και κανόνες, αντιδράσεις, αρνήσεις και πείσματα, τον ύπνο, το φαγητό, την προσαρμογή στον παιδικό σταθμό ή το σχολείο, τις σχέσεις ανάμεσα στα αδέρφια, την τηλεόραση και τις νέες οπτικοακουστικές τεχνολογίες, την επιρροή από παππούδες / γιαγιάδες, παιδικές φοβίες, ψέματα, χρήση κακών λέξεων, δυσκολίες στην αγωγή τουαλέτας, κοινωνική συστολή του παιδιού κ.α., μπορεί να αποτελούν μέρος της καθημερινότητας, με τρόπο που συχνά επηρεάζει αρνητικά τη ζωή τόσο των παιδιών όσο και των γονιών.
Όλα αυτά είναι μερικά από τα πλέον ενδεικτικά, από ένα πολύ μεγαλύτερο αριθμό θεμάτων, τα οποία χρειάζεται να επιλυθούν γιατί στην ουσία συνθέτουν τη διαπαιδαγώγηση. Αφορούν δηλαδή όχι μόνο το τώρα του παιδιού αλλά και τη γενικότερη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του σαν μελλοντικός ενήλικος.
Συχνό είναι το φαινόμενο οι γονείς να δοκιμάζουν διαφορετικούς εναλλακτικούς τρόπους, αλλά να φαίνεται πως τίποτα δεν μπορεί να φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα και τα πράγματα να μοιάζουν αδιέξοδα. Δεν είναι δύσκολο λοιπόν, ο γονιός να αισθάνεται απογοήτευση και να χάνει την ελπίδα, το κουράγιο, αλλά και την όρεξη να προσπαθεί για κάποια λειτουργική λύση, οπότε καθιερώνεται ένας φαύλος κύκλος που καταλήγει σε αδιέξοδο.
Είναι πολύ φυσικό, ο γονιός να αναζητήσει κάποιες κατευθύνσεις που θα προσφέρουν άμεση λύση. Αυτό συνήθως γίνεται μέσα από την αναζήτηση και ανάγνωση κάποιων εγχειριδίων για γονείς σε σχέση με θέματα της παιδικής ηλικίας.
Μάλιστα, σήμερα που οι περισσότεροι γονείς ενημερώνονται εύκολα, είτε από πολλά σχετικά βιβλία είτε μέσω του ιντερνέτ, πολλές φορές ήδη έχουν διαβάσει προκαταβολικά σε σχέση με τα εν λόγω θέματα.
Όμως στην πράξη, συχνά ακολουθεί δυσάρεστη έκπληξη, όταν ενώ ο γονιός προσπαθεί να εφαρμόσει αυτά που διαβάζει, συνειδητοποιεί ότι δεν «πιάνουν» και δεν φέρνουν το επιθυμητό και υποσχόμενο αποτέλεσμα στο δικό του παιδί.
Αν το ερώτημα εδώ τεθεί ως προς το παιδί για την ιδιαιτερότητα του χαρακτήρα του, ή ως προς τα εγχειρίδια για τυχόν ελλιπείς πληροφορίες, ο γονιός θα αποπροσανατολιστεί ακόμα περισσότερο.
Αυτό που έχει να αξιοποιηθεί, και συχνά γίνεται με τη βοήθεια ειδικού, είναι να κατανοηθεί τι και πως, μπορεί να εμποδίζει την εφαρμογή των λειτουργικών τρόπων, τι και πως, μπορεί να ευνοεί τη διατήρηση της όποιας δυσλειτουργίας. Κατά τη διάρκεια των συνεδριών με γονείς, αυτό που αναδεικνύεται και αποτελεί την αρχή του ξεμπλοκαρίσματος προς την αποτελεσματική πορεία των πραγμάτων, είναι πως ενώ κάποιος θεωρεί ότι κάνει το σωστό, μικρές ή μεγάλες λεπτομέρειες που προσπερνιούνται, αποτελούν σημεία κλειδιά, που με μαθηματική ακρίβεια, σαμποτάρουν ακόμα και την πιο καλοπροαίρετη προσπάθεια. Λεπτομέρειες που αφορούν στα εξής επίπεδα:
Α) Στο διαδικαστικό κομμάτι: Για παράδειγμά ενώ κάποιος θεωρεί ότι εφαρμόζει καλά τη διαδικασία του ύπνου, των ορίων κ.λ.π., όταν αυτά μιληθούν κατά τη διεργασία της συνεδρίας, ανακαλύπτονται σημεία όπου κάτι δε γίνεται καλά και στην ουσία ακυρώνουν την όλη προσπάθεια.
Β) Στη διαφορετικότητα του κάθε παιδιού: Το κάθε παιδί είναι διαφορετικό και γι’ αυτό το λόγο δε σημαίνει πως ένας τρόπος, ακόμα και αν είναι σωστός, είναι αποτελεσματικός για όλα τα παιδιά.
Γ) Στη διαφορετικότητα του κάθε γονιού: Ο κάθε γονιός είναι ένας ξεχωριστός άνθρωπος, που σχετίζεται, προσεγγίζει, επικοινωνεί και εκφράζεται συναισθηματικά με το δικό του τρόπο, κάτι που καθορίζει άμεσα την αλληλεπίδραση που παράγεται με το παιδί.
Δ) Στη διαφορετικότητα της κάθε οικογένειας: Η κάθε οικογένεια έχει τους δικούς της συνολικούς τρόπους λειτουργίας, κανόνες, συνήθειες, τρόπους σχετίζεσθε και επικοινωνίας, κατανομή και εκπλήρωση των ρόλων, μόνιμα ή πρόσκαιρα γεγονότα που αποτελούν την πραγματικότητά της, τα οποία επίσης αφορούν τη συνολική αλληλεπίδραση με το παιδί.
Η δυνατότητα λοιπόν να επιτευχθεί η λειτουργική διαπαιδαγώγηση και η συναφής αντιμετώπιση των όποιων δυσκολιών, περνάει μόνο μέσα από την κατανόηση του συνόλου και του συνδυασμού των παραπάνω παραγόντων.
Αυτός είναι και ο λόγος που οι επιμέρους μεμονωμένες προσπάθειες, ακόμα και όταν κάτι γίνεται σωστά αλλά είναι αποσπασματικό, δεν αποδίδουν στην πράξη.
Η αξιοποίηση της κατανόησης ότι κάθε παιδί είναι το συγκεκριμένο παιδί , που σχετίζεται με το συγκεκριμένο πατέρα, τη συγκεκριμένη μητέρα και αδερφάκι / α, στη συγκεκριμένη οικογένεια, με τους συγκεκριμένους τρόπους, καθρεπτίζει τι γίνεται ή δε γίνεται και πως, και δείχνει το δρόμο για τις απαραίτητες διορθωτικές κινήσεις.
Τότε είναι που ενώ γονείς, οι οποίοι στις αρχικές συνεδρίες ( όταν απευθύνονται σε ειδικό ), μέσα στην φυσιολογική κούραση, απογοήτευση ή θυμό, εξέφραζαν τη δυσπιστία και την επιφύλαξή τους για το μέγεθος των πιθανών αλλαγών στα παιδιά, εκπλησσόμενοι ευχάριστα, διαπιστώνουν πως όταν δουλέψουν σωστά, τα πράγματα μπορούν να γίνουν ακόμα καλύτερα και από ότι φαντάζονταν.
Είναι άλλωστε αποδεδειγμένο, πως με εξαίρεση παιδικές δυσκολίες στις οποίες η αιτία έχει βιολογική βάση ( δυσκολίες στο λόγο, νοητική στέρηση, δυσλεξία κ.α. ), όταν χρειαστούν διορθωτικές κινήσεις , έχουν να γίνουν από το οικογενειακό περιβάλλον του παιδιού, δηλαδή τους γονείς.
Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι οι γονείς φταίνε, δεδομένου ότι κανείς δεν διδάχτηκε πώς να είναι γονιός και το μαθαίνει εκ των πραγμάτων βιωματικά. Έχει στην πραγματικότητα πολλή ελπίδα, αφού σηματοδοτεί το ότι έχουν στα δικά τους χέρια τη δυνατότητα να παράγουν το καλύτερο για τα παιδιά τους, ώστε να τα ευχαριστιούνται στην παιδική τους ηλικία και ακόμα περισσότερο για να τα βοηθήσουν να δομηθούν σαν λειτουργικοί ενήλικοι που θα πατάνε καλά στα πόδια τους και θα χαίρονται τη ζωή τους.
Μενέλαος Κανάκης
Ψυχολόγος / Κοινωνικός Λειτουργός
Συστημική / Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία
Μουσικοσυνθέτης